Fobie – zrozumienie ich istoty, przyczyn i metod zapobiegania

Zaburzenia psychiczne, takie jak fobie, powodują paraliżujący i niedorzeczny strach wobec określonych bodźców. Może to dotyczyć różnego rodzaju sytuacji, stworzeń, procedur medycznych lub nawet aspektów natury. Wzmagające się do granic możliwości uczucia panicznego strachu skutkują niemożnością zachowania normalnej reakcji, często zahamowując codzienne funkcjonowanie. Skąd jednak pochodzą fobie? Czy można samodzielnie radzić sobie z nimi?

Niestety, w dzisiejszych czasach społeczeństwo nie docenia pełnej powagi problemu jakim są fobie. Często odbierane są one jako źródło rozbawienia, wywoływane na widok myszy czy pająka – co na pierwszy rzut oka nie wpływa na nasze codzienne życie. Jednakże badania pokazują, że aż jeden na dziesięciu ludzi zmaga się z jakąś formą fobii, natomiast u dzieci i młodych osób ta liczba wzrasta do nawet 20%!

Objawy fobii

Możliwe, że nie zdajesz sobie sprawy z cierpienia na fobię aż do momentu, gdy staniesz oko w oko z jej źródłem. Niespodziewanie odczuwasz silny strach, którego nie możesz kontrolować, dążąc do ucieczki lub uniknięcia bodźca. Twój umysł blokuje racjonalne reakcje, mimo że zdajesz sobie sprawę, że nie ma realnych powodów do tak ekstremalnej reakcji. Poczujesz się jak niewolnik swojego strachu.

Fobia może objawiać się również w postaci namacalnych symptomów fizycznych, takich jak przyspieszone bicie serca, intensywne pocenie się, drżenie, a także uderzenia gorąca lub zimne dreszcze. Niektóre osoby zgłaszają uczucie duszenia się, ucisku w klatce piersiowej lub tzw. „motyle w żołądku”. Usta mogą być suche, dziąsła mogą swędzieć i mrowić, a widzenie może być ograniczone zawrotami głowy i silnymi mdłościami.

Po kilku epizodach ataku fobii, niektórzy pacjenci zaczynają doświadczać wymienionych wcześniej symptomów na samą myśl o danym bodźcu lub sytuacji. W efekcie ich codzienne życie jest dyktowane przez uporczywe myśli nakazujące uniknięcie za wszelką cenę źródła fobii.

Przyczyny fobii

Według psychologów, większość fobii rozwija się w dzieciństwie, młodości i we wczesnym wieku dorosłym. Po trzydziestym roku życia jesteśmy zazwyczaj odporni na pojawianie się nowych irracjonalnych strachów, ale te wyniesione z przedszkola lub szkoły mogą przetrwać przez wiele lat.

Nie wiemy dokładnie dlaczego niektóre osoby cierpią na fobie, a inne nie. W większości przypadków bezpośrednią przyczyną jest trauma doświadczona we wczesnym wieku, ale nie każdy po jej przeżyciu rozwija zaburzenia lękowe. Wydaje się, że czynniki genetyczne oraz wychowawcze – obserwowanie fobii u członka rodziny – zwiększają prawdopodobieństwo jej rozwoju u dziecka.

Ważną rolę odgrywają również procesy chemiczne zachodzące w mózgu. Ciało migdałowate, które uruchamia mechanizm walki lub ucieczki, wydaje się być głównym ośrodkiem odpowiedzialnym za irracjonalne reakcje lękowe. Gdy pamięć o stresujących doświadczeniach z przeszłości jest przypominana z nadmierną częstotliwością i intensywnością, mózg inicjuje stan podobny do najwyższego zagrożenia, nawet gdy nie ma ku temu realnych powodów.

Statystyki pokazują, że kobiety znacznie częściej cierpią na tego typu zaburzenia lękowe niż mężczyźni. Ryzyko rozwoju fobii jest również wyższe u osób, które doświadczyły urazu mózgu w przeszłości, a także u osób cierpiących na depresję. Ponadto, zauważono korelację między używaniem substancji odurzających a nasileniem fobii. Intensywne fobie mogą również występować jako objaw schizofrenii, towarzysząc paranoi i halucynacjom.